Ironie bestaat

Vorige week was het alweer een goede twee weken geleden sinds mijn laatste weblog update. Het gebeurt niet onregelmatig dat rond die tijd altijd weer een natuurlijke behoefte boven komt drijven het een en ander op schrift te zetten en met het publiek te delen. Zo ook afgelopen week. Daarom jeuken mijn vingers op dit moment alweer om verder te schrijven. En Afrika zou Afrika niet zijn als er weer veel dingen anders lopen dan aannemelijk is.

Bijvoorbeeld het stukje waar ik het vorige weblog opgehouden ben. Ik zou ‘de vibe’ van het bruisende leven in Soweto opzoeken en had om half 12 afgesproken met ‘my bra’ die mij zou oppikken. Half 12, geen bra. Half 1, geen bra. Half 2, geen bra. Half 3, een smsje ‘I’ll call you later’. Half 4, maar weer terug met de trein naar huis. Nooit weer wat gehoord. Wel grappig was dat ik al wachtende voor het kantoor in hetzelfde uur Zuid Afrika op z’n best weer tegenkwam: eerst een paard en wagen en even later een Lamborghini Murciélago. En ineens was er een heel vrij weekend, ff de knop om en chillen dus. En op het moment dat je niks plant, komen juist de leukste dingen. Zo ontmoette ik die middag de broer van mijn huisgenoot, Mozes, die verderop in de straat woont. Ik moet zeggen dat ik zelden mensen ontmoet heb die zo sterk in hun geloof staan. In bijna elk onderwerp waar we over spraken werd God betrokken en het was erg interessant om dit te observeren. Bij zijn huis was hij een aantal kleine huisjes aan het bouwen om te verhuren. Hij deed dit nl. omdat God hem verteld had dat hij straks naar Europa zal gaan om te werken en hij wil die huisjes als inkomensvoorziening voor vrouw en kind gebruiken. Hij zei dan ook dat de conversatie met mij als Europeaan wellicht wel een betekenis voor hem had. Ook heeft hij me veel verteld over het sterke en oorlogzuchtige Zulu-ras en wist hij in volle overtuiging te vertellen dat hij totaal niet materialistisch was (totdat ik gesmst werd en hij vrijwel gelijk vroeg welk type telefoon ik had). Bijzonder dus. Later die middag nog even naar de kapper geweest en omdat ik vlak daarvoor even genoten had van de beste zoete witte wijn die ik tot zover in ‘Suid Afrika’ heb gehad (4 cousins), zat ik veel te rozig in de kappersstoel. Het resultaat was zeker waar voor mijn geld (gerekend in centimeters wat eraf gegaan is), zie de foto’s. Zondag lekker sporten, want op een of andere manier groei ik nog steeds, ook al is het zeer plaatselijk (ergens tussen de bekken en de borst in) en ’s middags naar de kerk. Niet de ZCC (Zions Christian Church) van Mozes, dat is gewoon te heavy voor mij, maar weer naar die swingende waar ik eerder ook was.

Door de week bleek - nu de vakantie er hier toch echt wel zichtbaar aan staat te komen (scholen ging 11 december dicht, maar veel leerlingen kwamen sinds begin december al gewoon niet meer. En sommige leraren ook niet) – dat de werkdruk tot een dieptepunt daalde. Op zich was er nog wel het een en ander te doen (rapporten afmaken, artikelen schrijven voor NL media (o.a. voor ‘Vandaar’), e-mails schrijven aan mijn overzeese sociale leven, de resterende aftercare kids bezig houden en alvast voorbereidingen treffen voor komend jaar). Toch kwam er maar weinig door mijn handen heen; juist omdat ik overal té veel tijd voor had. Grappig eigenlijk, de eerder drie maanden van het project hollen en stilstaan en de afgelopen maand een werkritme van likmevessie. Eind vorige week kwam het pas weer wat op gang. Het kamp waar ik eerder over schreef, is helaas niet doorgegaan. Dit jaar was het eigenlijk voor het eerst dat CFL 200 rand (= €19) kampgeld vroeg, waardoor veel ouders afhaakten en het deelnemersaantal te klein was (een deprimerende 3) om het kamp te draaien. In de afgelopen week ben ik vooral bezig geweest met het komende jaar: eerst een plan geschreven over de programma’s, de betrokkenheid van het kind en de ouders, de financiën en het specifieke Arts & Culture program waar we meer mee willen doen. Daarna per kind een dossier gemaakt, compleet met scorecard. Met laatstgenoemde wil ik proberen ze een duwtje in de rug te geven om extra hun best te doen in het luisteren, de nauwkeurigheid, hun aanwezigheid en bijv. het schoonmaken van hun eigen ravage aan het einde van elke middag. Uiteraard eeuwige roem en een presentje voor degene met de meeste punten aan het einde van de maand.

Goed, terug naar de weekenden :) Het volgende weekend ben ik samen met collega John in de rebound gegaan wat het Soweto avontuur betreft en samen met hem bij zijn zus aldaar verbleven. Eerst zijn we naar het Hector Pieterson museum geweest, een absolute culturele aanrader om wat meer over de strijd te leren die geleverd moest worden om Zuid Afrika ‘vrij’ te maken. Op 16 juni 1976 kwamen tienduizenden jongeren uit Soweto (SOuth WEstern TOwnship: toen nog een ‘aparte’ wijk buiten Johannesburg, waar de zwarte arbeider woonden) in opstand tegen de regering die onderwijs in het Afrikaans als de standaard instelden. De dertien jarige Hector Pieterson is een van de eerste van ca. 600 doden die tijdens deze opstand neergeschoten werd door de blanke regering. Zie de foto’s.
Tussen de foto’s kom je overigens ook een half opgepeuzeld stuk brood tegen. Dit is een Kota; een vierde deel brood met kleffe patat, vette worst, kaas en kruiden er tussen. Veel echter townshipvoedsel is lastig te vinden. Na het museum zijn we ook nog bij het (voormalig) huis van Nelson Mandela geweest, waar sinds enkele weken (waarschijnlijk i.v.m. het WK 2010) een dik hek om heen geplaatst is. Enfin, leuk om ook gezien te hebben. Aangekomen bij de zus van John bleek – niet geheel onverrast – dat zij samen met een groot deel van de familie in een niet al te statig huis woonden. Gedurende het hele weekend liepen er mensen in en uit waarvan ik na een tijdje maar niet meer afvroeg wie nou wel en wie nou niet familie waren: mission impossible. Als een echte streetkid heb ik samen met John en een paar van zijn vrienden bier gedronken op de hoek van de straat, pratend over eigenlijk niks (wist je overigens dat de een bierflesje van 750 ml hier voor standaard wordt gehouden?). Na het vallen van de avond gingen we op naar een Shebeen (= een meestal illegale kroeg in hok/huisje bij mensen achter huis). Dat het gros van de (colored en black) bezoekers bij binnenkomst van de blanke een beetje vreemd keken, was te verwachten. Ik werd gelijk aangesproken door een colored in het Afrikaans en ondanks dat het meepraten nog wel lukte, verstond ik niet dat hij mij om 5 rand vroeg voor een biertje. Dit hoorde mijn stapgenoot wel en die ging hier op in. Discussie volgde en 5 minuten later ging de muziek uit en werd aangekondigd dat er niet meer geschonken zou werd. Naar verloop van tijd kwam de hele zaak toch wel weer op gang en kwam de sfeer weer terug. Het grappige is dat ik na anderhalf uur pas doorkreeg dat die hele situatie ontstaan was doordat ik met die kerel even had staan praten… De avond was overigens erg gezellig en van veel bezoekers kreeg ik ook te horen dat ze het mooi vonden blank vel in hun township te zien. Later op de avond toen we even buiten stonden te praten, kwam er ook nog uit het niets een rapbattle tussen 2 kerels op gang. Bijzonder om te zien dat ze zowel qua inhoud als qua woordkeuze telkens weer op elkaar kunnen reageren. De avond hebben we al dansend afgesloten bij het nichtje van John en haar man thuis.

De volgende ochtend, net op het moment dat mijn foto’s van thuis even de ronde gingen, kreeg ik de vraag of we niet naar Johannesburg Zoo (de bistentún, voor pake & beppe) wilden. Het is december en veel mensen krijgen dan iets extra’s betaald; uiteraard niet te staven met de NL 13e en 14e maand, maar zulke uitjes kunnen hierdoor ineens een stuk makkelijker. Het primaire doel van die dag, namelijk dieren kijken was dik voor elkaar. Voor het idee heb ik bijna alle bekende diersoorten van Zuid Afrika kunnen zien! In navolging van het Westerse leven zoals ik dat in het vorige weblog ook al beschreef, werd ik echter ook nu ter plaatse weer geconfronteerd met mensen met veel teveel eten, bezoekers die in golfkarren rondreden (oké, het was ook best groot) en zulks. Ja, je merkt het wel, het blijft een lastig item voor mij. Ik voel me nog steeds het beste op mijn plaats hier in de arme(re) delen, want daarvoor ben ik hier tenslotte ook. Toch zie ik ook wel een beetje een verschuiving richting het Westerse. Alles is hier voorhanden en als ik soms even makkelijk of snel wil, gaat dat dan toch via de Westerse weg…

Omdat de vakantie ook met rasse schreden er aan kwam, ben ik in de week die volgde ook tickets gaan boeken. Op kantoor was het toch rustig. De planning was om met de slaaptrein door de wijnlanden heen naar Kaapstad af te reizen. Op het moment dat ik echter aan de ticketbalie stond op het CS van Jozi, was het bericht dat alles al vol was en ik dus maar met de bus kon. Toch bleek na een beetje doorvragen (tip als je ooit nog naar ZA wilt: vraag altijd door. Je krijgt zelden een antwoord die verder dan de kaders van je vraag gaat) dat voor de terugreis nog één (1!) plaats beschikbaar was in de slaaptrein, whiehoeee! Heen maar gewoon met de bus dan.

De week was toch ook wel weer een beetje verrassend. Vanwege het toen nog aankomende kamp ben ik weer de townships Westbury en het naastgelegen Newclare in geweest om navraag te doen bij de ouders en wederom kwam ik niet geheel ongeschokt van sommige woonsituaties weer terug. Mensen hier wonen niet met vader, moeder en paar kinderen, maar vaak woont oma er ook bij in, is vader misschien overleden en is ook een werkloze oom daar te vinden. Iedereen heeft wel een dak boven zijn hoofd en ook wel een televisie, maar hoe het er verder bij staat is soms schrijnend.
Tijdens de aftercare die week heb ik trouwens nog een hele grappige middag gehad (dat ik dit überhaupt openbaar ga maken op internet). Er waren maar een paar kinderen en één meisje wilde graag juf spelen, dus wij een klasje opzetten, boeken op tafel en luisteren maar. Het geheel werd ook voorzien van passende maatregelen voor een (in dit geval) blanke leerling die niet wilde luisteren. Het was echt super leuk en ik moet zeggen, ik kreeg het idee heel dicht bij de beleving te komen van een kind in de klas, waardoor ik zag dat ik zelf wellicht wel eens teveel mijn eigen spelletjes en oefeningen doordruk in de klas en dat als er niet geluisterd wordt, individueel aanspreken gewoon altijd het beste is.

Ook was ik al een paar weken in afwachting van een paar boeken die Jorrit (mijn evenbeeld in NL en tevens plaatsvervanger mocht ik in ZA blijven) opgestuurd had. Gelukkig kreeg ik per post op het CFL kantoor het bericht dat op het postkantoor het pakketje klaar lag. Ik enthousiast zo snel mogelijk daar heen (eerst nog even via het verkeerde postkantoor), bleek het wel een heel klein pakketje te zijn. Eenmaal omgedraaid zag ik het logo van togetthere (mijn uitzend-organisatie) en mijn verwarring was compleet. Ik heb bij 30 graden plus, een Sinterklaasletter met gedicht ontvangen, wat een verrassing!

Hetgeen waarover ik schreef in mijn vorige verhaal betreffende Glen, is vooralsnog een beetje rustiger geworden. Inmiddels heb ik met hem ook een soort voortgangsgesprek gehad, waarin ik ook zijn manier van uiten geprobeerd heb onder de aandacht te brengen, maar dit bleek nog erg moeilijk om op een directe manier te doen. Wel gaf hij aan (inderdaad) erg veel stress te hebben en niet de persoon te zijn die vaak zijn waardering uitspreekt, al heeft hij die wel naar zijn eigen zeggen.
Een van zijn positieve kanten is dat hij ook je mogelijkheden hier geeft en daarom heeft hij mij afgelopen weekend meegenomen naar de trouwerij van de dochter van zijn nichtje in Polokwane, ofwel Pietersburg (het tegenwoordige Zuid Afrika wil weer af van de Europeese invloeden vanuit het verleden en heeft daarom bijvoorbeeld namen van steden weer veranderd in Afrikaanse namen). Het bijzondere van de trouwerij was dat het liefdeskoppel een combi was van een colored (Sanne) en een black (Mpho). Dit gebeurt wel vaker, maar nog steeds wordt er binnen de rassen het meest gehuwd. Bij aankomst op de trouwlocatie zaterdag – we waren vrijdag al aangekomen en na die 4 uur durende reis wederom nog een shebeen van binnen gezien – bleek het weer typisch Afrikaans. Eerst wilde men om 10 uur beginnen, maar toen de tent nog helemaal aangekleed moest worden om half 10, werd het al snel verschoven naar 12 uur. Uiteindelijk werd de bruid 1 uur ’s middags binnengeleidt door haar vader. De bruiloft wordt overigens in twee delen gedaan: afgelopen weekend voor haar (coloreds) geboorteplaats/cultuur en komend weekend in zijn (black) geboorteplaats/cultuur. Het verschil is dat de coloreds bruiloft veel meer op die van ons lijkt, met ceremonie, speeches, fotoshoot en hier een nog groter drinkgehalte. Bij de black cultures, en in dit geval Zulu, spelen zaken als tradities en voorouders een veel grotere rol en moet er vaak zelfs gevochten worden door de bruidegom tijdens de bruiloft om te kijken of ‘ie wel sterk genoeg is. Na de feestavond, gevuld met bier, wijn, dansen, veel nieuwe ontmoetingen en oog opende gesprekken, heb ik zondag voor het eerst hier in ZA flink uitgeslapen. Dat wil zeggen naar NL maatstaven en half 12 pas van bed en onder een douche met wél genoeg waterdruk, lekker joh! De terugreis was lekker relaxed al was het letterlijk en figuurlijk weer even slikken toen ik al peuzelend aan mijn hamburger van een wegrestaurant weer een sloppenwijk door het raampje van de auto zag. Het blijft tot mijn einde hier in Zuid Afrika apart en waarschijnlijk ‘wen’ ik hier ook niet helemaal aan.

Daarmee kom ik inderdaad overigens ook bij mijn einddatum hier, want toen ik zag hoe snel de ticketprijzen aan het stijgen zijn vanwege die World Cup volgend jaar, heb ik maar snel mijn retourticket geboekt. Op 18 juni stap ik weer op het vliegtuig en een dag later kom ik aan…

Tenslotte wil ik eindigen met de woorden waarmee ik dit verhaal begon: ironie bestaat. Dat heb ik de afgelopen vier maanden al te vaak gezien en ook in dit verhaal zitten wel een aantal ironische aspecten. Ironie kan positief en negatief werken. Positief zoals het weekend waarin de Soweto trip niet doorging, ik verveling verwachtte en juist een heel leuk weekend had. Maar ironie kan ook anders werken.
De vakantie komt er aan, ik heb al mijn werk aan de kant, de voorbereidingen voor volgend jaar zijn gemaakt, de relatie met Glen is de afgelopen weken goed, ik heb mijn balans tussen werk en rust en tussen ontmoeten en alleen zijn aardig gevonden en sinds deze week had ik een goed gevoel alles wat onder controle te hebben. Echter, hoe moeilijk het soms ook is om juist dat gevoel los te laten; flexibiliteit is van minstens even grote waarde. Dit bleek dinsdagavond wel weer. Toen ik uit het werk kwam, vertelde huisgenoot Robbin mij dat er iemand bij ons in huis kwam (Glen had mij op kantoor overigens niks laten weten). Ik dacht: ‘leuk, beetje meer leven in huis’. Toen later echter twee ‘bakkies’ (auto met open laadbak) en een gezin van zes op de oprit stond,was die gedachte spoorloos. Vanwege wat problemen met de huisbaas was dit gezin uit hun vorige woning vertrokken en blijkbaar leek het Glen vooral financieel wel gezond om wat meer huurders in dit 5 á 6 persoonshuis te hebben. We zijn nu dus met z’n negenen in dit huis (6 nieuw, Robbin, haar dochter Tshapang en ik en vannacht eigenlijk met 12, want ze hadden ook nog 3 logees bij zich…). Vader, moeder en twee oudste kids (17 en 20) zijn overigens allen werkloos. Vanaf nu dus weer kloppen op de WC deur en de TV weer delen (gelukkig hebben we maar 4 kanalen, dus dat scheelt, haha). Maar goed, ik kijk wel hoe deze transformatie gaat van ineens 6 nieuwe mensen in je huis. Sinds enkele weken had ik werkelijk het idee dat ik wel aardig gesetteld was in dit huis, maar nu is het weer meer zo dat ik bij een gezin in woon. Ook Robbin was niet ‘on speaking terms’. Het is wel een aanslag op je persoonlijke ruimte en rust. Voordat ik dit weblog ging schrijven, heb ik maar even een flinke verlengkabel voor mijn laptop geregeld, zodat ik lekker rustig in de achtertuin kan typen.

Overigens, de komende maand hoef ik me niet zo druk te maken om mijn vrijheid, want aankomende zondag als de vakantie is begonnen, zit ik in de bus naar Kaapstad en blijf daar in de twee weken die daarop volgen. Maar daarover in het volgende weblog vast meer…

Warme groet uit Johannesburg,

Pieter


Foto’s via: http://picasaweb.google.com/pieterinafrika