Over cultuur & vergissingen

Oké. Ga maar weer even achterover hangen en maak desnoods eerst even een kopje thee. Na 2 weken heb ik eindelijk weer weekend. Net een flink bord pap op, ben gewassen, geknipt en geschoren. Nu alleen nog mijn weblog. En ik heb me toch veel te vertellen! Naar aanleiding van mijn vorige epistels beweerden bepaalde tongen dat het wel eens wat korter kon. Welnu, zie onderstaand mijn poging…

Laat ik maar even bij het de pap en het knippen blijven. Vorige week tijdens het kamp is wat de inwendige mens betreft erg goed voor ons gezorgd door een collega van mij. De laatste avond hadden we een braai (=bbq) met pap en tomatensaus. De pap dient niet verward te worden met de NL Brinta variant, want dit is een dikke substantie van een soort maïsmeel. De tomatensaus was gekookte ketchup met wortels, uien, aardappelen, uiteraard tomaten en water. Très bien, en daarom kon ik het vanavond niet laten dit zelf ook onder de knie proberen te krijgen. Uiteindelijk dient alles met de vingers naar binnen te worden geschoven, wel zo makkelijk dus. Bijeffect is wel dat de darmflora stevig gemasseerd wordt hierdoor, maar het is niet anders…
De kapper vandaag was ook een ervaring apart. Het wordt langzaam aan zomer hier (al regent het nu) en dat bos blonde Nederlandse haar kon er wel af. Ik samen met Joshua (de zoon van Glen welke weer de directeur/oprichter is van Conquest for Life => rollen worden vanaf nu tussen haakjes aangegeven, eveneens op verzoek van de lezers/essen) de township Westbury in voor een tondeusekapper ergens tussen de huizen in in wat wij (= Nederlanders) een oude tuinschuur zouden noemen. Uiteraard eerst een uur wachten, maar het resultaat was super strak, en dat voor 30 rand (= 2,70 euri). Daarna Joshua nog even, die met een kwartier een keer zo snel als ik klaar was, met z’n korte negerkapsel (uiteraard voor iedereen dezelfde prijs).

Maar goed, genoeg gekakel weer over haarmode en gezond eten. Tijd voor de keek op de week. En eigenlijk 2 weken. Het kamp stond woensdag een week geleden op punt van beginnen. Erg leuk en uitdagend om (in een vreemd land) alles te mogen regelen, erg confronterend ook. Tot op de laatste dag was er veel onduidelijk en op de een of andere manier kreeg ik de schroeven ook niet wat vaster aangedraaid. Elke keer als ik iets wilde weten, was het ‘I don’t know’, ‘Euhmm, maybe you can do that’ of ‘Maybe does he know it’. Ook de inschrijvingen van de kinderen liep niet goed, omdat de ouders het lieten afweten, zowel de aanmelding als betaling (€ 5). Op de dag van vertrek moest er nog van alles gehaald en klaar gezocht worden, maar niemand zag het werk echt.. Ook viel de ene na het andere staflid uit: geen zin, geen tijd of onbereikbaar. Gevolg was dat ik op een of andere manier gewoon terugschakelde naar mijn ‘iets meer Westerse’ mentaliteit en alle verantwoording naar me toetrok, 10 dingen tegelijk deed en flinke stress had om maar ‘goed’ te kunnen vertrekken. Achteraf kan ik maar één ding zeggen: doe dit nooooit in een Afrikaanse cultuur, ook niet in een de Zuid Afrikaanse, welke al iets meer Westers is. Alles komt wel goed en uiteindelijk en ook al komt het niet goed, dan nog. Ook de kinderen zijn wel gewend om zo nu en dan eens te moeten wachten (en dan geen 20 minuten), dus wat is het probleem eigenlijk? Het kamp zelf overigens was keigaaf. Er waren uiteindelijk 13 kids van de aftercare mee en 2 stafleden, bestaande uit Otteley voor al het keukengeweld en ondergetekende voor al het spelletjesgeweld. Dit betekende ’s ochtends om 7 uur eraf en ochtendgymnastiek en de rest van de ochtend na het ontbijt vaak spelletjes in themavorm (zeskamp, Olympische spelen, etc), wat overigens bijzonder dicht bij het scoutingidee ligt, wat ik in NL deed (de kenners onder jullie weten wel wat ik bedoel). ’s Middags was de tijd dan vaak voor het zwembad gereserveerd. Dit verdient overigens wel een kleine toelichting, want ik zie de tekstballonnen al boven je hoofd: “die jongen deed toch een ontwikkelingshulpproject?” Het zwembad was een betonnen kuip boven de grond zoals je die ook wel bij de boven de grond bij de boeren in NL op het erf ziet. Toch moet ik wel zeggen dat ik deze week wel een aantal keren mezelf afgevraagd heb wat voor project dit nou precies is. De kinderen lopen er behoorlijk goed gekleed bij en als de thee niet naar wens was, werd dat ongezouten duidelijk gemaakt. Ook hadden we een snoepkraampje in de boerderij waar de kids met geld van thuis lollies etc konden kopen. Begrijp me niet verkeerd, ik gun het ze van harte, maar ik vroeg me af waar het stukje ‘hulp’ zat in deze. Uiteindelijk is het allemaal wel verklaarbaar. Zuid Afrikanen proberen zich over het algemeen zo goed mogelijk te kleden met de kleren die ze hebben (in tegenstelling tot mezelf, die gewoon elke dag uit bed in dezelfde korte broek met sandalen stapte). Ook is het de normaalste zaak van de wereld hier om onderweg op straat bij een van de ontelbare straatkraampjes een zakje popcorn of snoepjes te kopen voor een paar centen. Voor maaltijden geldt hetzelfde principe als de kleding. De hulp zit ‘m in het van de straat houden van deze kids en ze tijdens het kamp een ervaring van leuke activiteiten en lekker eten te bieden die ze thuis niet hebben. Eigenlijk kan wat mijn cultuurschok betreft deze situatie wel een stuk breder getrokken worden. Ik schreef al eerder dat ik het meeste moeite heb met de armoede en de rijkdom die hier door elkaar heen leeft. Zelf kostte het me ook veel energie om toch wat meer in het deel van de ontwikkelingshulp te blijven. Dit varieerde van bezoeken en gesprekken met de locals zelf tot het weigeren te kopen van een pak melk wat een westerse prijs heeft. Toch ben ik er nu achter gekomen dat je niet aan de moderne, dure en materialistische samenleving hier ontkomt. Het was ongeveer maandagochtend half 11 toen dit lampje aanging. Inmiddels heb ik me er maar wat bij neergelegd en accepteer ik dat ik zo nu en dan maar gewoon met de Westerse flow mee moet gaan. Het was in ieder geval ook wel weer een opluchting. Tot zover mijn cultuurschok ontleed. Terug naar het kamp! ’s Middags de kids dus zwemmen, maar ik ging vaak even horizontaal liggen omdat het niet meevalt in je eentje 9 meiden en 4 kereltjes de hele dag bezig te houden. Ze lijken lief, maar het zijn echte slopers! :) Op een middag zijn we ook even een stuk de omgeving ingewandeld, toen David (de vrij eenzame beheerder van de boerderij, waarmee ik overigens veel interessante gesprekken (deels in het Afrikaans) mee heb gehad over zijn way of life) op het idee kwam naar een struisvogelboerderij te gaan. Zo gezegd zo gedaan. Kinderen blij, wij blij. Zij moe, wij moe. Lelijke beesten overigens, met die aparte snuit en a- motorieke loop. Zondag was de vijfde dag van het kamp. De dag waarop ze eindelijk wat makkelijker snel stil waren en de dag waarop we na een zondagsschool van dominee Visser en de evaluatie (ze vonden nota bene dat ik teveel activiteiten met ze heb gedaan!) alweer vertrokken richting Johannesburg; we zaten die week in Vereeniging op 45 km ten Zuiden van Johannesburg. Zondagsmiddag na thuiskomst nog maar even mijn hardloopschoenen aangetrokken om mijn hoofd even te legen voordat de werkweek weer begon; al lieten mijn bovenbenen maandag flink weten dat ze het niet eens zijn geweest met het heuvellandschap in Roodepoort…

Afgelopen week was het vakantie, althans voor het onderwijs. Voor ons betekende het overigens ook een rustige week, want: geen schoolbezoeken voor het Just for Kids programma en geen aftercare. Maandag en dinsdag dus kantoordag. Ik ben bezig geweest om les- c.q. speelmateriaal van de verschillende locaties te bundelen in één map waarin iedereen activiteiten uit kan putten. Voor jullie idee, dit is grofweg van maandag tot en met vrijdag resp. computerles, arts & culture, mathematics & science, life skills / reading & writing en tenslotte socializing. Nu ik dit zo opschrijf, valt me trouwens alweer op dat ik al een beetje aan het ver-engelsen ben. Overdag praat ik de hele dag Engels en maak notities in het Engels, maar ik merk ook dat ik ’s avonds gewoon nog steeds denk in het Engels. Alleen als ús mem belt, gaat de knop weer om :)
Zo rustig als maandag en dinsdag verliepen, zo rustig leken de dagen er na ook te worden. Maar alweer had ik het mis. Laat je nooit foppen door de Afrikaanse zoete inval. Allereerst heb ik de afgelopen dagen flink aan mijn rechtsgestuurde rijvaardigheid gewerkt door elke dag op en neer te rijden van en naar Orange Farm. Joshua, die elke dag mee ging, werd een beetje zenuwachtig van al die politiecontroles op de wegen rond Johannesburg. Niet in de laatste plaats omdat hij geen rijbewijs heeft. Op een paar hartkloppingen na (die taxibestuurders hier spelen met het verkeer!), hebben we zonder schade elke dag de 90 km weten te doen. Op het kantoor heb ik samen met Joshua een paar diversion-programma’s gedaan (soort persoonlijk ontwikkelingsprogramma voor jeugd van ca. 15 – 25 jaar die door óf familie óf justitie verwezen is). Het thema deze week was angermanagement & decisionmaking. Omdat het niveau op zich goed te doen is bij deze jongeren, zit de uitdaging hem het meest in het inzicht geven in de boodschap en het zelf kunnen toepassen door het individu. Ik zie op de scholen bijvoorbeeld ook dat er veel gestampt wordt, maar dat inzichten en het kunnen toepassen daardoor minder ontwikkeld is (in ZA wordt nota bene het OBE – Outcome Based Education toegepast; een methode waar het initiatief vooral bij de leerling zelf ligt en in landen als Groot Brittannië al mislukt is). En ook bij de diversion-jongeren wil ik proberen te voorkomen dat ze een simulatie van een conflict met precies dezelfde woorden als ik net heb uitgelegd, spelen. Donderdag had ik maar even een willekeurige krant meegenomen naar Orange Farm om de tijd een beetje nuttig te gebruiken. Ook was Brain (de Zimbabwaanse aftercare-teacher voor Orange Farm) in de buurt en zoals altijd tot zover in voor een interessant gesprek. Dit keer heb ik voorzichtig proberen te vragen hoe hij zijn kansen in ZA inschat (hij is hier nu sinds afgelopen mei) en hoe hij zichzelf, zijn vrouw en beide dochters van levensonderhoud voorziet. Dit blijkt met name door kleine hand en span diensten ter plaatse en steun van familie te gebeuren, maar het blijft eindjes aan elkaar knopen. Ik wist in welk huis hij woonde, maar bij een bezoek deze week bleek het te gaan om een ruimte áchter dat huis van niet groter dan 5 bij 5 waar ze met z’n vieren wonen. Het lukt hem niet om elke week de krant ‘The Star’ met vacaturebijlage te kopen voor R5 (= €0,45). Toevallig was dit de krant die ik net gekocht had en ik was blij dat ik ‘m aan hem kon geven. Ook had hij geen actueel CV meer, dus zijn we ook hiermee aan de slag gegaan; e-mailadres erbij gemaakt en Brain is weer klaar voor de arbeidsmarkt, want vaardigheden en kennis heeft ‘ie wel. De hoger opgeleide (HBO/Universiteit) Zimbabwanen schijnen over het algemeen een hoger denk en doe niveau te hebben dan de gemiddelde Zuid Afrikaan met dezelfde opleiding, aldus huisgenoot Duncan.
Vrijdag was de klapper van de week. Ik ’s ochtends rustig op het kantoortje in Orange Farm de financials van het businessplan voor CFL’s Bed & Breakfast (ja, naast de inkomsten uit donaties wil Glen mede ten gevolge van de recessie in het mogelijke nieuwe onderkomen van CFL ook een inkomen uit eigen activiteiten genereren, maar daarover later vast meer) doorlezen, komt ineens een man met twee vrouwen binnen die zich voorstelt als de eigenaar van het pand. Vervolgens voegt hij gelijk de boodschap eraan toe dat hij vanavond nog weer in dit huis gaat slapen. Vervolgens loopt hij naar het bureau waar de hangsloten van de voordeur liggen, pakt ze op en loopt zo weer weg. Punt.
Discussie kon niet uitblijven natuurlijk. Er zaten op dat moment ook een aantal diversion-jongeren welke een real-life voorbeeld van angermanagement ter plaatse kregen. Uiteindelijk hebben we hem er van weten te overtuigen dat dit zo niet kan en is hij terug zou komen als Glen even later ook kwam, die wel door had wat er aan de hand was. Het blijkt een geschil wat al langer loopt doordat de huur (opzettelijk) niet betaald is. Door een vererving van het pand is de man mede-eigenaar geworden, en omdat hij per 1 oktober uit zijn eigen huis gezet was, wilde hij het hele huis nu hebben. Toen de beste man terug kwam, had hij niet alleen de twee vrouwen bij zich, maar ook een stuk of 15 locals, waarvan hij dacht steun te krijgen. Ook hadden zij gezien hoe de eerdere non-verbale strijd tussen hem en Joshua om de sloten verlopen was. Joshua loopt met een bult op z’n hoofd. Eerst dacht ik, moeten al die venters, huisvrouwen en oude mannen er nou echt bij? Later werd mij duidelijk dat in een plattelandsgemeenschap als Orange Farm veel zaken eerst onderling opgelost proberen te worden. Het gesprek liep heel gestructureerd omdat Glen de principes van VOC (zie mijn vorige weblog over conflictbespreking) veilloos toepaste. De kern van gesprek was, dat de man fout zat. Maar niet alleen wat de verhuur betrof, maar ook dat hij als oudere een jonge jongen had geslagen, zo werd hem stevig duidelijk gemaakt door één van de oudere vrouwen. Noot: op het eerste gezicht lijken vrouwen hier misschien niet veel in de pap te brokkelen te hebben, maar als het er op aankomt, kunnen ze wel degelijk hun zin krijgen. Noot 2: ouderdom betekend wijsheid (al deel ik dat uitgangspunt persoonlijk niet bij iedereen). Super interessant dus om het proces hiervan te volgen, waarin de man zijn medebetogers uiteindelijk niet voor hemzelf krijgt. Na twee uren van praten en veel Zoeloe-tong-klikken later, was het weer goedgemaakt met Joshua en de man en is besloten binnenkort een meeting samen met de andere mede-eigenaar te plannen. Echter, toen ik op dat moment dacht dat we er waren, vergiste ik me (alweer). Er moest namelijk eerst nog gebeden worden voor de goede afloop, dat het allemaal niet zo bedoeld was en dat de mensen uit de stad de mensen uit Orange Farm aardig zouden blijven vinden. En de man? Die wordt waarschijnlijk gewoon opgevangen door de gemeenschap om de nacht door te brengen. Erg bijzonder om mee te maken. Bij het verlaten van het kantoor kwamen we er als mosterd na de maaltijd nog wel even achter dat hij in de nacht ervoor het logo op de muur wit had overgeschilderd…

Eish (Afrikaans voor ‘shit’), ik zie nu dat het me alweer niet gelukt om er een meer bondig verhaal van te maken. Toch moet ik nog wel even melden dat ik vandaag (= zondag; ik ben gister halverwege ergens gestopt en vandaag verder gegaan) met Glen naar de kerk ben geweest. Hij gaat naar een ‘Charismatic church’ (in NL vergelijkbaar met vol Evangelische kerk). Dit is op de ZCC (erg strenge kerk) na de grootste kerk van ZA. Dutch Reformed (stukje erfenis uit 17e eeuw) komt ergens veel later pas in dit rijtje. Hij had me gewaarschuwd voor een culture shock, maar eigenlijk vond ik het super. Het was een complex in het (welvarender) Noorden van Jozi met 3 gebouwen: voor de kinderen, voor de jeugd en voor de volwassenen. Wij gingen naar de laatste, samen met nog zo’n 2.000 Afrikanen naar de tweede (van de vier) dienst van 2 uren. Houten banken waren er niet bij. Bewegen, veel zingen (echt zingen dan hè) en een explosieve preek zijn steekwoorden. Toch was het heel natuurlijk en is er veel ruimte voor je persoonlijke beleving. Misschien is het daarom wel dat ik me heel goed op mijn gemak voelde.

Dat was ‘m weer voor nu. Morgen weer naar de gevangenis!

Groeten uit Roodepoort, Johannesburg, Zuid Afrika.

Pieter

Voor foto’s van het kamp en andere Zuid Afrikaanse schoonheid: http://picasaweb.google.com/pieterinafrika